Versterk je immuunsysteem: wat werkt echt?
Als u de zinsnede “versterk het immuunsysteem” als zoekterm in de populairste zoekmachine invoert, krijgt u meer dan 13 miljoen resultaten.
Gedragstips staan voorop: bewegen, koude douches nemen, vroeg naar bed gaan en vitaminerijk voedsel eten – deze zouden de afweer van het lichaam moeten stimuleren. Er zijn echter ook publicaties die uitleggen dat het onmogelijk is om het immuunsysteem te versterken, tenminste niet op volwassen leeftijd.
Wat is nou de waarheid? In deze blogpost lees je welke maatregelen het immuunsysteem daadwerkelijk beïnvloeden en wat je kunt doen om zo min mogelijk ziek te worden.
- Der Begriff „Immunsystem“ bezeichnet die Gesamtheit der Abwehrmechanismen unseres Körpers gegen Bakterien, Viren und andere potenziell schädliche Mikroben.
- Das Immunsystem entsteht schon vor der Geburt, es muss anfangs aber noch trainiert werden. Dies dauert mehrere Jahre.
- Obwohl das Immunsystem lebenslang „lernfähig“ bleibt, wird es im Erwachsenalter nicht mehr stärker, sondern eher schwächer. Je nach Lebensführung und Umwelteinflüssen schreitet die Schwächung schneller oder langsamer voran.
- Durch eine gesunde Lebensweise kann man sein Immunsystem zwar nicht mehr stärker machen, man kann es aber immerhin gegen vorzeitige Schwächung schützen.
“Het immuunsysteem” – wat is dat eigenlijk?
Zoals het woord 'systeem' al aangeeft, is het immuunsysteem niet één orgaan. Het is een complex van verschillende organen, celtypen en moleculen die met elkaar interacteren.
Het doel van deze interactie is om het organisme te beschermen tegen schade veroorzaakt door vreemde cellen – en ook door de eigen gedegenereerde cellen.
Wat precies tot het immuunsysteem behoort, is een kwestie van interpretatie. In engere zin omvat het immuunsysteem:
1. Immuunorganen en weefsels zoals de milt, de thymusklier, de darm, het lymfestelsel en het beenmerg,
2. Immuuncellen zoals macrofagen, mestcellen en lymfocyten en
3. Antilichamen (= eiwitten die zich volgens het sleutel-slotprincipe aan antigenen kunnen binden).
In bredere zin omvat het immuunsysteem ook de mechanische en biochemische barrières die een eerste verdedigingslinie vormen tegen ziekteverwekkers – bijvoorbeeld de huid met zijn beschermende zuurmantel, de mondholte met zijn antimicrobiële speeksel en de slijmvliezen in de neus en ogen.²
Er wordt onderscheid gemaakt tussen het zogenaamde niet-specifieke immuunsysteem en het specifieke immuunsysteem .
Het niet-specifieke immuunsysteem, vroeger ook wel het ‘aangeboren immuunsysteem’ genoemd, bestrijdt indringers met universele verdedigingsmaatregelen (bijvoorbeeld het verhogen van de lichaamstemperatuur, het afscheiden van antibacteriële enzymen).
Het voordeel is dat het zeer snel reageert – binnen enkele minuten – bij een waarschuwing voor een ziekteverwekker. Het zwakke punt is dat het alleen universeel kan werken. Sommige indringers, zoals complexe virussen, kunnen echter niet met universele maatregelen worden gedood.
Na verloop van tijd komen deze cellen echter in contact met het specifieke immuunsysteem, voorheen bekend als het 'verworven immuunsysteem'. Hoewel het specifieke immuunsysteem een langere reactietijd heeft dan het niet-specifieke immuunsysteem, kan het schadelijke micro-organismen gericht bestrijden met de juiste antilichamen.
Het kan dit echter niet van begin af aan doen; het moet eerst dienovereenkomstig worden ‘getraind’.³
Lang proces: Het immuunsysteem ontwikkelt zich geleidelijk
Hoewel het immuunsysteem vanaf de geboorte aanwezig is, is het bij pasgeborenen nog niet bijzonder effectief. Dit komt doordat het embryo in de baarmoeder beschermd is tegen ziekteverwekkers en geen eigen antistoffen hoeft te ontwikkelen.
Dit verandert drastisch bij de geboorte: al in het geboortekanaal overspoelen talloze nieuwe bacteriën de baby. Om te voorkomen dat hij tijdens de bevalling ziek wordt, wordt hij via de placenta voorzien van antistoffen van de moeder.
Deze bieden een zekere mate van bescherming bij de geboorte en gedurende de eerste levensmaanden (de zogenaamde ‘nestbescherming’), maar verdwijnen na ongeveer zes maanden.
Borstvoeding kan de beschermende barrière enigszins verlengen, omdat de baby via de moedermelk nog steeds antistoffen van de moeder ontvangt.⁴ Maar uiteindelijk stopt het ook, en dan is het lichaam van het kind op zichzelf aangewezen als het gaat om het verdedigen tegen ziektekiemen.
Nu begint de training van het specifieke immuunsysteem. Door voortdurend contact met deeltjes en micro-organismen uit de omgeving "leert" het immuunsysteem enerzijds ziekteverwekkers te neutraliseren en anderzijds onschadelijke omgevingscomponenten (zoals huisstof) te tolereren. Zo bouwt het een immuungeheugen op.
Hierdoor kan het lichaam ziekteverwekkers die het eerder heeft bestreden, sneller neutraliseren bij een volgend contact. Het duurt echter een paar jaar voordat het immuungeheugen redelijk goed ontwikkeld is.
Het is daarom niet ongebruikelijk dat jonge kinderen 10 tot 12 infecties per jaar oplopen en zich constant ziek voelen. Na drie tot vijf winters verkoudheid neemt de frequentie van infecties meestal af.⁵
Vanaf ongeveer 5 jaar functioneert het immuunsysteem van het kind eindelijk op een vergelijkbaar niveau als dat van volwassenen.⁶
Waarom ‘het immuunsysteem versterken’ misleidend is
Dit maakt duidelijk dat het immuunsysteem op volwassen leeftijd niet meer "versterkt" kan worden. Versterking is alleen mogelijk in de vroege kindertijd, wanneer het immuunsysteem zich nog ontwikkelt. (Kinderen die opgroeien in contact met dieren ontwikkelen bijvoorbeeld over het algemeen een robuuster immuunsysteem dan kinderen zonder, zoals talloze "boerderij"-studies uit de jaren negentig aantoonden.)
Maar betekent dit dat alle tips en aanbevelingen om het immuunsysteem te versterken onzin zijn? Nee. Want helaas blijft ons immuunsysteem ons hele leven lang niet zo effectief als tijdens de adolescentie.
Met het begin van de puberteit begint de thymus, die zich achter het borstbeen bevindt, te krimpen en verliest het lichaam het vermogen om nieuwe afweercellen (de zogenaamde T-lymfocyten) aan te maken.⁸ Het lichaam moet het dan doen met de afweercellen die het tot dan toe heeft aangemaakt.
Op oudere leeftijd verslechtert de immuunfunctie nog verder, onder meer doordat T-cellen minder snel reageren op antigenen en doordat de slijmvliezen droger worden. In gewone mensentaal betekent dit:
Het immuunsysteem verzwakt in de loop van het leven. Dit is ook de reden waarom virusinfecties bij ouderen vaak ernstiger gevolgen hebben dan bij jongeren.9
Verzwakking van het immuunsysteem met het ouder worden is onvermijdelijk, maar de snelheid waarmee het immuunsysteem verzwakt, kan worden beïnvloed. Dit geldt zowel positief als negatief.
Een ongezonde levensstijl en ongunstige omgevingsinvloeden zorgen ervoor dat het immuunsysteem sneller veroudert, terwijl een gezonde levensstijl het immuunsysteem langer jong houdt.
In plaats van ‘het versterken van het immuunsysteem’ bij volwassenen, moet men dus spreken van ‘het ondersteunen van het immuunsysteem om te beschermen tegen vroegtijdige verzwakking’.
Wat verzwakt het immuunsysteem
Bij het verzwakken van de invloeden op het immuunsysteem spelen de volgende factoren een bijzonder belangrijke rol:
spanning
Stress is eigenlijk een van de belangrijkste factoren die het immuunsysteem verzwakken. Dit is eigenlijk paradoxaal, want de afgifte van stresshormonen zoals cortisol, adrenaline en noradrenaline stimuleert in eerste instantie het immuunsysteem: het aantal witte bloedcellen neemt toe en de activiteit van natural killer-cellen neemt toe.
Dit gebeurt omdat het lichaam zich voorbereidt op een aanval of vlucht en beschermd wil worden tegen verwondingen.10 (Meer over het fenomeen stress leest u in ons blogartikel "Stresssymptomen" . ) Als de stress afneemt, schakelt het immuunsysteem weer over op "laag vermogen".
Constante stress creëert een soort tijdbomeffect: zolang de stress aanhoudt, blijven ziekteverwekkers op afstand. Maar zodra de rust terugkeert, neemt de immuunfunctie af en slaan infecties toe.
Dit is ook de reden waarom mensen vaak ziek worden op vakantie – meestal als ze een stressvolle periode achter de rug hebben en eindelijk willen herstellen.
Stress heeft nog een ander dodelijk effect op het immuunsysteem: terwijl de niet-specifieke immuunafweer tijdelijk wordt versterkt (zie hierboven), wordt de specifieke immuunafweer verminderd.
De gespecialiseerde immuuncellen delen zich langzamer, omdat het effectief bestrijden van virussen in een vecht-of-vluchtsituatie geen prioriteit is voor het organisme.¹⁰
Regelmatige stress zorgt op termijn voor een aanzienlijke verzwakking van het immuunsysteem.
Om ons immuunsysteem goed te laten functioneren, heeft het diverse vitaminen en sporenelementen nodig. Deze zorgen er onder andere voor dat de slijmvliezen hun barrièrefunctie kunnen behouden en dat het immuunsysteem nieuwe afweercellen kan aanmaken.
Ze maken het lichaam ook ongevoeliger voor zogenaamde vrije radicalen.
Vrije radicalen zijn zeer reactieve zuurstofmoleculen met celbeschadigende effecten. Ze worden voortdurend in ons lichaam gevormd als metabolische tussenproducten.11 Normaal gesproken worden ze binnen zeer korte tijd door het immuunsysteem geneutraliseerd, maar in sommige situaties nemen ze de overhand – bijvoorbeeld wanneer we sigarettenrook inademen. Dit veroorzaakt "oxidatieve stress" op cellulair niveau. Stoffen met antioxiderende effecten helpen het immuunsysteem om extra vrije radicalenvangers aan te maken en zo oxidatieve stress het hoofd te bieden. Een van de bekendste stoffen met antioxiderende effecten is vitamine C.
Een eenzijdig dieet, bijvoorbeeld met weinig fruit en groenten, kan gemakkelijk leiden tot een tekort aan bepaalde vitamines. Dit kan de werking van het immuunsysteem aantasten.
Deze vitamines zijn bijzonder belangrijk voor het behoud van een normaal immuunsysteem:¹²
- Vitamine A – draagt bij aan het behoud van normale slijmvliezen, waardoor ziekteverwekkers niet in het lichaam kunnen binnendringen.
- Vitamine B6 en B12 – Deze B-vitamines helpen het immuunsysteem om ziekteverwekkers als zodanig te herkennen en dragen zo aanzienlijk bij aan de normale werking van het immuunsysteem.
- Vitamine C – ondersteunt het lichaam bij de productie van radicalenvangers en draagt zo bij aan de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress.
- Vitamine D – is betrokken bij de activering van afweercellen (T-cellen)¹³ en draagt daardoor bij aan de normale werking van het immuunsysteem.
Andere micronutriënten die van groter belang zijn voor het immuunsysteem zijn de sporenelementen zink , koper , selenium en ijzer .
SCHUTZSCHILD is een Echinacea-Kalmegh-complex dat in combinatie met de micronutriënten vitamine C, zink en selenium een ware krachtpatser vormt ter ondersteuning van de lichaamseigen afweer.
ZAUBERTRANK is een immuuncomplex speciaal voor kinderen, dat wij aanbieden als smaakloos drankpoeder.
SONNENFREUND is een vitamine D-supplement met vitamine K2 in vloeibare vorm, waarmee u eenvoudig voor voldoende vitamine D-voorziening zorgt, zelfs in het seizoen met weinig zon.
PILZKRAFT is een paddenstoelencomplex dat dankzij de vele vitaminen bijdraagt aan het behoud van de gezondheid van het darmslijmvlies*.
*Vitamine B2 draagt bij aan het behoud van normale slijmvliezen.
Deze factor is min of meer het gevolg van de factor ‘onevenwichtige voeding’: als u bijvoorbeeld heel weinig vezels maar veel suiker consumeert, kunt u de balans van het microbioom in het darmslijmvlies verstoren – en dit heeft een negatieve invloed op het immuunsysteem.
De bacteriën die in het darmslijmvlies leven, vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem; ongeveer 70 procent van alle afweercellen worden in de dunne darm of dikke darm gevormd¹⁴.
Wanneer er echter sprake is van een bacteriële onbalans in de darm, verloopt de productie van afweercellen niet meer soepel.
Eén zoete donut is natuurlijk geen probleem, maar ons westerse dieet bevat over het algemeen (te) veel suiker. Onderzoekers van het Columbia University Irving Medical Center in New York (VS) hebben onlangs in een studie aangetoond dat een dergelijk dieet een negatieve invloed heeft op het darmmicrobioom.
Ze toonden aan dat een dieet met veel suiker en transvetten (wat overeenkomt met de eetgewoonten van onze westerse cultuur) het aantal bepaalde immuuncellen (Th17-cellen) in de darmen sterk vermindert, althans bij muizen¹⁵.
Hoewel de onderzoeksresultaten niet exact op mensen kunnen worden toegepast, suggereren ze dat de situatie bij mensen niet veel anders is.
Voldoende, verkwikkende slaap is ook een van de basisvereisten voor een goed functionerend immuunsysteem.
Hoewel de exacte reden hiervoor nog niet is onderzocht, wordt aangenomen dat ontstekingsmediatoren die tijdens het waken worden geproduceerd, tijdens de slaap worden geneutraliseerd. Slaap is dus geen passieve toestand voor het immuunsysteem, maar een toestand waarin de hersenen en het lichaam zeer actief zijn.
De Duitse Vereniging voor Slaaponderzoek en Slaapgeneeskunde (DGSM) wijst erop dat slaapgebrek aantoonbaar een negatieve invloed heeft op het immuunsysteem en dat het de kans op infecties vergroot¹⁶.
Maar wanneer ontstaat er precies slaapgebrek?
Dit kan niet met zekerheid worden gezegd, omdat de slaapbehoefte van persoon tot persoon verschilt.
Volgens de Duitse Vereniging voor Slaap en Geestelijke Gezondheid (DGSM) hebben de meeste volwassenen 6 tot 8 uur slaap per dag nodig; dit is de gemiddelde slaapbehoefte. Regelmatig minder dan 6 uur slapen is waarschijnlijk te weinig, terwijl 9 uur of meer te veel is.
Roken en alcoholgebruik verzwakken het immuunsysteem aanzienlijk. Naast de toename van oxidatieve stress in het lichaam zorgt nicotine er ook voor dat bepaalde immuuncellen minder goed functioneren, waardoor rokers vatbaarder worden voor bacteriële infecties.
En dat is nog niet alles: volgens het Federaal Centrum voor Gezondheidsvoorlichting (BZgA) bevat de neusholte van rokers minder nuttige bacteriën, waardoor schadelijke bacteriën zich daar gemakkelijker kunnen verspreiden. (Dit geldt overigens ook voor meeroken.)¹⁷
Alcohol is niet veel beter dan nicotine: alcoholconsumptie triggert ontstekingsprocessen in het lichaam, waardoor het immuunsysteem alert blijft en bacteriën niet meer kan bestrijden.
Kou tast het immuunsysteem niet direct aan, maar beperkt de werking ervan wel tijdelijk. De reden: wanneer het lichaam bevriest, probeert het de hersenen en inwendige organen te beschermen tegen onderkoeling – om dit te doen, vernauwt het de bloedvaten in de periferie (d.w.z. in de armen en benen, maar ook in de slijmvliezen).
De verminderde bloedstroom leidt er vervolgens toe dat er minder immuuncellen in het bloed circuleren.¹⁸ Als het lichaam in deze situatie in contact komt met pathogene virussen, is de kans groter dat de virussen het immuunsysteem overwinnen en een infectie veroorzaken dan onder normale omstandigheden.
Hoe u uw immuunsysteem kunt ondersteunen
Dus, wat kun je doen om je immuunsysteem zo lang mogelijk zo goed mogelijk te laten functioneren? Kortom: je kunt – en moet – ervoor zorgen dat je de bovengenoemde schadelijke invloeden vermijdt! Concreet betekent dit:
- Vermijd stress zoveel mogelijk, maar vermijd zeker chronische stress. (Tip: Regelmatige, matige lichaamsbeweging, ongeveer 30 minuten per dag, verhoogt de stressbestendigheid.)
- Eet evenwichtig en voedzaam en neem indien nodig passende voedingssupplementen.
- Verwaarloos de bacteriële balans in de darm niet (en breng deze vooral niet in gevaar door te veel suiker te eten).
- Zorg voor voldoende slaap (normaal: ongeveer 7 uur per nacht).
De enige uitzondering hierop is verkoudheid: verkoudheid hoeft niet per se vermeden te worden. Met een gereguleerde toevoer van verkoudheid traint u uw lichaam namelijk om de circulatie van immuuncellen bij lage omgevingstemperaturen minder te beperken.
Wisseldouches, koude douches, ijsbaden en dergelijke hebben zeker zin als het gaat om de ondersteuning van het immuunsysteem.
De Beroepsvereniging van Duitse Internisten (BDI) adviseert daarom om in de herfst vaker uw persoonlijke thermische comfortzone te verlaten, zodat uw lichaam beter bestand is tegen de winter.¹⁹
Conclusie
Ons immuunsysteem is een zeer complex geheel dat gedurende ons leven verandert.
Op volwassen leeftijd kan het niet meer worden versterkt, maar het kan wel worden beschermd tegen vroegtijdige verzwakking.
Wie bovenstaande tips en regels opvolgt – en eventueel ook nog een of twee nuttige voedingssupplementen slikt – heeft al veel gedaan om zijn immuunsysteem te ondersteunen!
Fazit
Unser Immunsystem ist ein hochkomplexes Konstrukt, das sich das ganze Leben lang verändert.
Im Erwachsenenalter kann man es zwar nicht mehr stärken – aber man kann es vor einer vorzeitigen Schwächung bewahren.
Wer die oben genannten Tipps und Verhaltensregeln beherzigt – und vielleicht auch noch das eine oder andere nützliche Nahrungsergänzungspräparat zu sich nimmt –, hat in puncto Immunsystemunterstützung schon viel getan!
Wilt u meer weten over welzijn?
Dit zou u ook kunnen interesseren-
SHILAJIT - HET "ZWARTE GOUD" ALS HET WONDERWAPEN VAN DE NATUUR?Misschien heb je wel eens gehoord van het "zwarte goud uit de bergen", maar heb je geen idee waarom iedereen tegenwoordig over deze mysterieuze substantie praat? Beter bekend onder de...
SHILAJIT - HET "ZWARTE GOUD" ALS HET WONDERWAPEN VAN DE NATUUR?Misschien heb je wel eens gehoord van het "zwarte goud uit de bergen", maar heb je geen idee waarom iedereen tegenwoordig over deze mysterieuze substantie praat? Beter bekend onder de...
Lees meer -
Vitaminen voor tieners: belangrijke voedingsstoffen tijdens de puberteitDe jeugd is een tijd van verandering ! Niet alleen fysiek, maar vooral mentaal en emotioneel. is Er gebeurt veel tussen de leeftijd van 13 en 19 jaar. Groeispurten, stemmingswisselingen,...
Vitaminen voor tieners: belangrijke voedingsstoffen tijdens de puberteitDe jeugd is een tijd van verandering ! Niet alleen fysiek, maar vooral mentaal en emotioneel. is Er gebeurt veel tussen de leeftijd van 13 en 19 jaar. Groeispurten, stemmingswisselingen,...
Lees meer -
OVERGANG – WAT KUNT U DOEN TEGEN OVERMATIG ZWETEN EN ANDERE VERVELENDE SYMPTOMEN?Voor velen zijn ze een nachtmerrie, maar op een gegeven moment overkomt het iedere vrouw (en eigenlijk ook iedere man): de menopauze. Het is een volkomen natuurlijk biologisch fenomeen. En...
OVERGANG – WAT KUNT U DOEN TEGEN OVERMATIG ZWETEN EN ANDERE VERVELENDE SYMPTOMEN?Voor velen zijn ze een nachtmerrie, maar op een gegeven moment overkomt het iedere vrouw (en eigenlijk ook iedere man): de menopauze. Het is een volkomen natuurlijk biologisch fenomeen. En...
Lees meer
